पुढारी ऑनलाईन डेस्क: रॉयल स्वीडिश ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसने २०२४ चे अर्थशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक डॅरॉन एसेमोग्लू, सायमन जॉन्सन आणि जेम्स ए. रॉबिन्सन यांना संयुक्तपणे आज (दि.१४) जाहीर केले. "संस्थांची निर्मिती आणि त्याचा आर्थिक समृद्धीवरील परिणाम" या विषयावरील अभ्यासासाठी त्याना यंदाचे अर्थशास्त्रातील नोबेल देण्याचा निर्णय घेतला असल्याचे रॉयल स्वीडिश ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसने म्हटले आहे.
या वर्षीच्या अर्थशास्त्रातील नोबेल विजेत्यांनी त्यांच्या संशोधनातून राष्ट्रांमधील समृद्धीचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे. डॅरॉन एसेमोग्लू, सायमन जॉन्सन आणि जेम्स रॉबिन्सन यांनी देशाच्या समृद्धीसाठी सामाजिक संस्थांचे महत्त्व दाखवून दिले आहे. कायद्याचे कमकुवत नियम असलेले समाज आणि लोकसंख्येचे शोषण करणाऱ्या संस्था अधिक चांगल्यासाठी वाढ किंवा बदल घडवून आणत नाहीत, असे देखील या संशोधनात म्हटले आहे.
जगातील 20 टक्के देश हे सर्वात श्रीमंत आहेत. ते जगातील सर्वात गरीब 20 टक्के देशांपेक्षा 30 पटीने श्रीमंत आहेत. सर्वात श्रीमंत आणि गरीब देशांमधील उत्पन्नातील तफावतही कायम आहे. तुलनेत जरी सर्वात गरीब देश श्रीमंत झाले असले तरी, ते सर्वात समृद्ध देशांची बरोबरी करू शकत नाहीत. का ? तर यंदाच्या संशोधनातून एक नवीन बाब समोर आली आहे ती म्हणजे दोन्ही देशातील समाजातील संस्थांमधील फरक, असे देखील यंदाच्या अर्थशास्त्र विजेत्यांनी त्यांच्या संशोधनात मांडले आहे.
कामेर डॅरोन एसेमोग्लू हे आर्मेनियन वंशाचे तुर्की-अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ आहेत. ते 1993 पासून मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमध्ये शिकवत आहेत. तेथे ते सध्या एलिझाबेथ आणि जेम्स किलियन अर्थशास्त्राचे प्राध्यापक आहेत. त्यांना 2005 मध्ये जॉन बेट्स क्लार्क पदक मिळाले आणि 2019 मध्ये त्यांना MIT द्वारे प्राध्यापक म्हणून नियुक्त केले गेले.
सायमन एच. जॉन्सन हे ब्रिटिश अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ आहेत. त्यांचा जन्म 16 जानेवारी 1963 रोजी झाला. ते एमआयटी स्लोन स्कूल ऑफ मॅनेजमेंटमध्ये उद्योजकतेचे प्राध्यापक रोनाल्ड ए. कुर्त्झ हे प्राध्यापक आहेत. यासह जॉन्सन पीटरसन इन्स्टिट्यूट फॉर इंटरनॅशनल इकॉनॉमिक्समध्ये वरिष्ठ फेलो आहेत.
जेम्स ॲलन रॉबिन्सन, जन्म 1960, हे ब्रिटिश अर्थशास्त्रज्ञ आणि राजकीय शास्त्रज्ञ आहेत. ते सध्या रेव्हरंड डॉ. रिचर्ड एल. ग्लोबल कॉन्फ्लिक्ट स्टडीजचे प्राध्यापक आहेत. शिकागो विद्यापीठातील हॅरिस स्कूल ऑफ पब्लिक पॉलिसीमध्ये पीअरसन प्राध्यापक आणि विद्यापीठाचे प्राध्यापक आहेत.
गेल्या वर्षीच्या सुरुवातीला रॉयल स्वीडिश ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसने क्लॉडिया गोल्डिन यांची अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्कारासाठी निवड केली होती. महिलांच्या श्रम बाजाराच्या परिणामांबद्दलची आमची समज वाढवण्यासाठी किंवा विकसित करण्यासाठी तिला हा सन्मान देण्यात आला. क्लॉडिया गोल्डिन यांनी शतकानुशतके महिलांची कमाई आणि श्रमिक बाजारातील सहभागाचा पहिला सर्वसमावेशक लेखाजोखा प्रदान करण्याचे काम केले.
आल्फ्रेड नोबेल यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ अर्थशास्त्रातील स्वेरिजेस रिक्सबँक पुरस्कार दिला जातो. आल्फ्रेड नोबेल यांनी आपल्या मृत्युपत्रात अर्थशास्त्र पुरस्काराचा उल्लेख केलेला नाही. Sveriges Riksbank ने 1968 मध्ये पारितोषिकाची स्थापना केली आणि रॉयल स्वीडिश अकादमी ऑफ सायन्सेसला 1969 पासून आर्थिक विज्ञानातील पारितोषिक विजेते निवडण्याचे काम देण्यात आले.