पणजी: नौदलाच्या शौर्याचा आणि राष्ट्रीय सुरक्षेतील योगदानाचा गौरव करण्यासाठी भारतीय नौदल दरवर्षी ४ डिसेंबर रोजी नौदल दिन साजरा करते. त्यानिमित्त ठिकठिकाणच्या नौदल बेस स्थळावर ध्वजारोहण आणि आदरांजलीचा कार्यक्रम होतो. दरवर्षी, भारतीय नौदल त्यांच्या धोरणात्मक उद्दिष्टांशी जुळणारी थीम निवडते. यात संरक्षण तयारी, तांत्रिक विकास आणि सागरी सुरक्षा यांचा समावेश आहे. यंदा २०२४ साठी भारतीय नौदलाने नावीन्यकरण, स्वदेशीकरणाद्वारे सामर्थ्य आणि शक्ती ही नौदल दिनाची संकल्पना आहे. यानिमित्ताने नौदलाचा आणि कामगिरीचा हा विशेष आढावा...
नौदलाच्या २२ व्या मिसाईल वेसेल स्क्वॉड्रनची स्थापना ऑक्टोबर १९९२ मध्ये मुंबई येथे दहा बीर क्लास आणि तीन प्रबल क्लास क्षेपणास्त्र नौकांसह करण्यात आली. मात्र, 'किलर्स'ची उत्पत्ती १९६९ पासून सुरू झाली आहे, ज्यामध्ये भारतीय नौदलाची ताकद वाढवण्यासाठी पूर्वीच्या रशियामधून आणलेल्या ओएसए श्रेणीच्या क्षेपणास्त्र नौकांचा समावेश करण्यात आला आहे. या क्षेपणास्त्र नौका हेवी लिफ्ट व्यापारी जहाजातून भारतात आणल्या गेल्या आणि १९७१ च्या सुरुवातीस कोलकाता येथे ठेवण्यात आल्या.
भारतीय नौदलाने ८ आणि ९ डिसेंबरच्या रात्री आणखी एक धाडसी हल्ला केला, जेव्हा आयएनएस विनाशने दोन फ्रिगेट्ससह चार स्टायक्स क्षेपणास्त्रे डागली, पाकिस्तान नौदल फ्लीट टैंकर डक्का बुडवला आणि कराची येथील केमारी ऑईल स्टोरेज सुविधेचे मोठे नुकसान केले. यातही भारतीय सैन्याचे कोणतेही नुकसान झाले नाही. २०२१ हे वर्ष १९७१ च्या युद्धातील विजयाचा ५० वा वर्धापन दिन होता आणि किलर्सच्या स्थापनेपासून ५० वर्षे पूर्ण झाली. ज्यांनी गेल्या पाच दशकांमध्ये समुद्रातून विश्वासार्ह आक्षेपार्ह पंच देण्याची क्षमता राखली आहे.
भारतीय नौदलाच्या स्वॉर्ड आर्मचे टोक असल्याने, युद्धासाठी सज्ज क्षेपणास्त्र वेसल स्क्वॉड्रनने ओपी विजय, ओपी पराक्रम आणि अलीकडेच, पुलवामा हल्ल्यानंतर वाढलेल्या सुरक्षा स्थितीत पाकिस्तानच्या किनारपट्टीच्या अंतरावर तैनात केले आहे. एक महावीर चक्र, सात वीर चक्र आणि आठ नौसेना पदके (शौर्य) यासह प्रतिष्ठित लढाई सन्मानांसह स्क्वॉड्रनला अभिमान वाटतो, जे किलर्सच्या शौर्याची साक्ष देतात. ही प्राणघातक जहाजे उच्च गतीने आणि स्टेल्थी स्ट्राइकसाठी सक्षम आहेत, अत्याधुनिक शस्त्रे आणि सेन्सर्सने सुसज्ज आहेत, २२ व्या मिसाईल व्हेसल स्क्वॉड्रनच्या सर्वांत तरुण आणि सर्वात प्रेरित क्रूद्वारे चालवलेले नौदल आहे.
१९७१ च्या भारत-पाक युद्धादरम्यान त्याचवर्षी 'अग्नी' चा वापर झाला आणि युद्धाच्या परिणामात निर्णायक भूमिका बजावली. ४ आणि ५ डिसेंबर १९७१ च्या रात्री, भारतीय नौदलाच्या सर्वात तरुण योद्ध्यांनी पाकिस्तानच्या नौदलावर विनाशकारी आक्रमण सुरू केले. त्यावेळी काही जवान शहीद झाले. तेव्हा प्रथम रक्त सांडले. भारतीय नौदलाचे जहाज 'निर्घाट, निपत आणि वीर' यांनी त्यांची स्टायक्स क्षेपणास्त्रे डागली आणि पाकिस्तान नौदलाची खैबर आणि मुहाफिझ ही जहाजे बुडवली, ज्यामुळे पाकिस्तानी नौदलाच्या आकांक्षांना प्राणघातक धक्का बसला आणि पुढील अनेक वर्षे त्यांना अपंग बनवले.
ओप ट्रायडंटचे कोडनेम असलेले, हे ऑपरेशन आधुनिक नौदल इतिहासातील सर्वात यशस्वी ऑपरेशन मानले जाते, ज्यामध्ये भारतीय सैन्याकडून कोणतीही जीवितहानी झाली नाही. जहाजे आणि स्क्काडून जवानांच्या या वीर कर्तृत्वामुळेच त्यांना 'किलर' ही पदवी मिळाली. म्हणून भारतीय नौदल ४ डिसेंबर हा नौदल दिन म्हणून साजरा करते.