अंतराळ मोहिमेचा इतिहास तुम्हाला माहिती आहे का? की मानवापूर्वी एक मादी श्वान (कुत्री) अंतराळात पाठवण्यात आला होता. मानवांपूर्वी हा श्वान कसा पाठवण्यात आला आणि त्यानंतर काय घडले हे जाणून घेणे खूपच मनोरंजक आहे.
ही कथा १९५० ची आहे, जेव्हा अमेरिका आणि सोव्हिएत युनियनमध्ये अंतराळ शर्यत सुरू होती. त्यावेळी दोन्ही देशांना जाणून घ्यायचे होते की मानवांसाठी अंतराळ प्रवास किती सुरक्षित असेल. यासाठी शास्त्रज्ञांनी एका लहान श्वानाची निवड केली, ज्याचे नाव 'लाइका' (Laika) (अवकाशातील पहिला कुत्रा लाइका) होते. चला जाणून घेऊया की त्या लहान श्वानाने अंतराळात कसे प्रवास केला.
लाइका (Laika) हा एक लहान मादी श्वान होती,जिचे वजन फक्त ६ किलो होते. ती सुमारे दोन वर्षांची होती आणि तिचा स्वभाव देखील खूप शांत आणि मैत्रीपूर्ण होता. सोव्हिएत शास्त्रज्ञांनी लाइकाला अंतराळासाठी विशेष प्रशिक्षण दिले होते, तिला एका लहान जागेत ठेवण्यात आले होते. गुरुत्वाकर्षणातील बदल सहन करण्यास आणि अंतराळातील अन्न खाण्यास शिकवले जात होते. तिचे अन्न एका खास प्रकारचे होते, अगदी जेलीसारखे, जे शून्य गुरुत्वाकर्षणात सहज खाऊ शकत होते.
३ नोव्हेंबर १९५७ रोजी सोव्हिएत युनियनने स्पुतनिक २ नावाचे अंतराळयान सोडले. लाईका (Laika) त्यात बसली आणि पहिल्यांदाच एक सजीव प्राणी पृथ्वीच्या कक्षेत गेला. असे म्हटले जाते की, लाईकाने स्पुतनिक २ मध्ये बसून पृथ्वीच्या कक्षेत अवकाशात फेऱ्या मारल्या. या मोहिमेचा उद्देश अंतराळात जाण्याचा मानवी शरीरावर काय परिणाम होईल हे समजून घेणे हा होता. लाईकाला अंतराळयानात बसवून, शास्त्रज्ञ सतत तिच्या नाडी आणि श्वासोच्छवासाचे निरीक्षण करत होते. रॉकेटने उड्डाण करताच लाईका खूप घाबरली. तिच्या हृदयाचे ठोके तीन पटीने वाढले होते.
सुरुवातीला सोव्हिएत सरकारने सांगितले की, लाईका ६-७ दिवस जगली, परंतु नंतर असे आढळून आले की ती फक्त ५ ते ७ तास जगली. उष्णता आणि भीतीमुळे Laika या मादी कुत्र्याचा मृत्यू झाला. या मोहिमेत सोव्हिएत शास्त्रज्ञांवर खूप दबाव होता. ४० व्या वर्धापन दिनानिमित्त त्यांना स्पुतनिक २ लाँच करायचे होते, त्यामुळे अंतराळयानातील लाईफ सपोर्ट पूर्णपणे तयार करता आला नाही.
असे म्हणता येईल की हे अभियान एक प्रकारचे आत्मघातकी अभियान होते. त्यावेळी मानवांनी मानवांना अंतराळात पाठवायला शिकवले होते, परंतु त्यांना पृथ्वीवर परत कसे आणायचे हे माहित नव्हते. ज्या अंतराळयानात लाईका (Laika) पाठवण्यात आली होती त्या अंतराळयानात अनेक तांत्रिक त्रुटी होत्या. हे रॉकेट अवकाशात पोहोचले, परंतु ते पृथ्वीवर परत येऊ शकले नाही. या विशेष प्रशिक्षणासाठी लाईकाला मॉस्कोच्या रस्त्यांवरून उचलण्यात आले होते. सुमारे ६ तास कक्षेत राहिल्यानंतर जेव्हा लाईकाचा माग काढण्यात आला तेव्हा असे आढळून आले की, ती जिवंत नाही. काही अहवालांनुसार, त्यावेळी सोव्हिएत युनियनने अल्बिना नावाचा दुसरा श्वानही अवकाशात संशोधनासाठी पाठवला होता.
२००८ मध्ये मॉस्कोमध्ये लाईकाचा (Laika) पुतळा बसवण्यात आला होता, जो आजही अंतराळ संशोधनात तिचे योगदान किती मोठे आहे हे सांगतो. त्यानंतर अनेक प्राणी देखील अवकाशात पाठवण्यात आले. यानंतर, मानवांच्या जाण्याची प्रक्रिया सुरू झाली, जी आज खूप प्रगत झाली आहे.