Shiprocket KPMG report
नवी दिल्ली: "भारत आता जागतिक ट्रेंडचे अनुसरण करत नाही, तर स्वतः नवीन ट्रेंड निर्माण करत आहे," हा स्पष्ट संदेश शिपरॉकेट आणि केपीएमजी इंडियाने नुकत्याच प्रसिद्ध केलेल्या एका अहवालातून समोर आला आहे. ‘मेड फॉर भारत, पावर्ड बाय एआय’ (Made for Bharat, Powered by AI) नावाचा अहवालात भारताच्या डिजिटल कॉमर्स क्षेत्रातील बदलत्या समीकरणांवर प्रकाश टाकण्यात आला आहे. यामध्ये ग्रामीण भारताची भूमिका आणि आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) तंत्रज्ञानाचा वाढता प्रभाव देखील अधोरेखित करण्यात आला आहे.
ऑनलाइन शॉपिंग आणि मोबाईलने पेमेंट करणे हे आता फक्त शहरी भागांपुरते मर्यादित राहिलेले नाही. भारतातील खेड्यापाड्यांमध्येही डिजिटल क्रांती पोहोचली असून, तब्बल ८४ टक्के व्यवहार UPI द्वारे होत असल्याचे एका नव्या अहवालातून समोर आले आहे. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) या बदलाला आणखी गती देत असून, भारताच्या व्यापाराचे चित्र पूर्णपणे बदलत आहे.
'शिपरॉकेट' आणि 'केपीएमजी' यांनी संयुक्तपणे "मेड फॉर भारत, पावर्ड बाय AI: द न्यू एज ऑफ कॉमर्स" नावाचा अहवाल नुकताच प्रसिद्ध केला. या अहवालानुसार, आज भारतात ८८.६ कोटी लोक इंटरनेट वापरत असून, यापैकी ५५% युजर्स ग्रामीण भागातील आहेत. याचाच अर्थ, आता प्रत्येक दुसरा भारतीय ऑनलाइन शॉपिंगचा अनुभव घेत आहे आणि रोख रकमेऐवजी मोबाईलने पेमेंट करण्याला पसंती देत आहे.
या अहवालाने भारताच्या डिजिटल प्रगतीचे एक प्रभावी चित्र मांडले आहे. त्यातील काही महत्त्वाचे मुद्दे खालीलप्रमाणे:
इंटरनेटचा वाढता विस्तार : भारतात तब्बल ८८.६ कोटी (886 दशलक्ष) सक्रिय इंटरनेट युजर्स असून, यापैकी सर्वाधिक ५५% वापरकर्ते ग्रामीण भागातील आहेत. हे चित्र 'डिजिटल इंडिया'च्या यशाचे द्योतक आहे.
AI मुळे विक्रीत वाढ : एआय (AI) तंत्रज्ञानाचा वापर करून ग्राहकांसाठी पर्सनलाइज्ड मार्केटिंग केल्यामुळे ९६% विक्रेत्यांच्या (Marketers) विक्रीत मोठी वाढ झाल्याचे दिसून आले आहे.
स्टार्टअप्सची AI मध्ये गुंतवणूक : भारतातील ७७% स्टार्टअप्स हे एआय, मशीन लर्निंग आणि ब्लॉकचेन यांसारख्या अत्याधुनिक तंत्रज्ञानामध्ये सक्रियपणे गुंतवणूक करत आहेत, जे भविष्यातील प्रगतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
या डिजिटल बदलामुळे थेट ग्राहकांपर्यंत पोहोचणाऱ्या ब्रँड्सना (Direct-to-Consumer/D2C) मोठी संधी मिळाली आहे. २०२५ पर्यंत भारतातील D2C ब्रँड्सची बाजारपेठ १०० अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे. सध्या D2C कंपन्यांना मिळणाऱ्या गुंतवणुकीच्या बाबतीत भारत जगात दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. विशेष म्हणजे, काही मिनिटांत घरपोच डिलिव्हरी देणारी 'क्विक कॉमर्स' सेवा आता फक्त मोठ्या शहरांपुरती मर्यादित राहिली नसून, लहान शहरे आणि गावांमध्येही वेगाने पसरत आहे. अहवालानुसार, ५०% लोक दर महिन्याला पाच किंवा त्याहून अधिक वस्तू ऑनलाइन ऑर्डर करत आहेत.
या संपूर्ण बदलामध्ये आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) तंत्रज्ञानाची भूमिका सर्वात महत्त्वाची ठरत आहे. AI मुळे कंपन्यांना अनेक फायदे होत आहेत, जसे की,
अचूक पॅकिंग : गोदामांमध्ये (वेअरहाऊस) ९९.९% ऑर्डर अचूकपणे पॅक होत आहेत.
मागणीचा अंदाज : ९०% पेक्षा जास्त अचूकतेने भविष्यातील मागणीचा अंदाज लावता येत आहे.
स्थानिक भाषेत संवाद : ब्रँड्स आता स्थानिक भाषांमध्ये जाहिरात मोहीम राबवून ग्राहकांशी जोडले जात आहेत, कारण ९८% भारतीय इंटरनेटवर आपल्या मातृभाषेतच माहिती पाहणे पसंत करतात.
केपीएमजीचे व्यवस्थापकीय संचालक मनुज ओहरी यांच्या मते, "भारत आता डिजिटल आणि AI च्या माध्यमातून एका नव्या क्रांतीच्या दिशेने वेगाने वाटचाल करत आहे." तर, शिपरॉकेटचे व्यवस्थापकीय संचालक साहिल गोयल म्हणाले, "या AI-केंद्रित युगात यशस्वी होण्यासाठी लहान व्यापारी आणि उद्योजकांना योग्य साधने आणि नेटवर्क उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे." एकंदरीत, इंटरनेट, UPI आणि AI या त्रिसूत्रीमुळे भारताच्या ग्रामीण भागात एक मोठी आर्थिक आणि सामाजिक क्रांती घडत असल्याचे चित्र स्पष्ट दिसत आहे.