एंड्रोपॉज ही एक नैसर्गिक जैविक अवस्था आहे ज्यामध्ये पुरुषांच्या शरीरातील टेस्टोस्टेरोन नावाचा प्रमुख हार्मोन वयानुसार हळूहळू कमी होऊ लागतो. ही प्रक्रिया सामान्यतः ४० वर्षांनंतर सुरू होते आणि ५० वयानंतर त्याची लक्षणं स्पष्टपणे दिसू लागतात. ही अवस्था स्त्रियांच्या मेनोपॉजसारखी नसली तरी मानसिक, शारीरिक आणि लैंगिक आरोग्यावर ती मोठा परिणाम करू शकते.
सगळ्या पुरुषांना एंड्रोपॉजचे तीव्र लक्षणं जाणवतीलच असं नाही. काही पुरुषांमध्ये हार्मोन घट फार सौम्य पद्धतीने होते आणि त्यांना फारशी लक्षणं जाणवत नाहीत. मात्र जीवनशैलीतील अनारोग्यदायी सवयी (धूम्रपान, मद्यपान, झोपेचा अभाव, तणाव) यामुळे एंड्रोपॉज लवकर किंवा अधिक तीव्र होऊ शकतो. त्यामुळे प्रत्येक पुरुषाला नियमित तपासणी करून योग्य काळजी घेणं आवश्यक आहे.
एंड्रोपॉजची प्रमुख लक्षणं म्हणजे सतत थकवा जाणवणे, चिडचिडेपणा, मूडमध्ये वारंवार बदल होणे, लैंगिक इच्छेमध्ये घट, स्तंभनदोष, स्नायूंमध्ये कमजोरी आणि झोपेच्या समस्या. काही पुरुषांना ही लक्षणं सौम्य स्वरूपात असतात, पण काहींसाठी ती मानसिक तणाव आणि आत्मविश्वास गमावण्याचं कारण ठरू शकतात. हाडांची झिज आणि पोटाभोवती चरबी वाढणं ही देखील सामान्य चिन्हं आहेत.
एंड्रोपॉजच्या परिणामांना योग्य जीवनशैली आणि वैद्यकीय सल्ल्याद्वारे नियंत्रित करता येऊ शकतं. संतुलित आहार, नियमित व्यायाम, तणाव नियंत्रण आणि पुरेशी झोप यामुळे लक्षणं बऱ्याच अंशी कमी होतात. लक्षणं गंभीर स्वरूपात असल्यास हार्मोन रिप्लेसमेंट थेरपी (HRT) आणि डॉक्टरांचा योग्य सल्ला घेणं आवश्यक आहे. वेळेवर जागरूकता आणि नियमित तपासणी हे एंड्रोपॉजशी प्रभावीपणे सामना करण्याची गुरुकिल्ली आहे.