शौचास अडथळा येतोय? दुर्लक्ष करु नका, असे शकते 'या' त्रासाचे कारण

अधूनमधून बद्धकोष्ठतेचा त्रास होणे आणि त्यामुळे पचनसंस्थेमध्ये अडथळा निर्माण होत असल्याचा अनुभव प्रत्येकालाच येतो. तुम्ही जे अन्न खाता ते तुमच्या शरीरातून बाहेर पडायला अनेक दिवस लागतात. हे बद्धकोष्ठतेचे कारण ठरू शकते. याकडे दुर्लक्ष केल्यास अनेक समस्यांचा सामना करावा लागतो.

जेव्हा शौचास अडथळा येण्याची स्थिती उपचाराने सुधारत नाही, तेव्हा त्याला रीफ्रॅक्टरी बद्धकोष्ठता असे म्हणतात. यामध्ये एका एनोरेक्टल स्थितीचा समावेश होतो, ज्याला ऑब्स्ट्रक्टेड डिफेकेशन सिंड्रोम म्हणतात. यामध्ये, गुदाशयाची भिंत एनोरेक्टल प्रदेशात पसरते, ज्यामुळे ही स्थिती निर्माण होते. सामान्यतः, मल मलमार्गात येत असले तरीही मल बाहेर पडण्यास असमर्थ असतो. काळजीपूर्वक तपासणी केल्यावर असे दिसून येते की एनोरेक्टल प्रदेशाच्या आतल्या आवरणात मल अडकल्याचे दिसून येतो.

अनेक चाचण्यांमध्ये बद्धकोष्ठतेचा मूळव्याध, वेदना आणि खाज सुटण्यावर थेट परिणाम झाल्याच्या पुराव्यांचा अभाव दिसून येतो. रक्तस्रावसारखी लक्षणे कमी करण्यासाठी अनेक प्रभावी उपचार आहेत. यासाठी शक्यतो टॉयलेटमध्ये मोबाईल, लॅपटॉप किंवा वर्तमानपत्र वाचणे टाळावे. याकरिता एक संज्ञा म्हणजे TONE (टोन).

* र्टी (थ्री) म्हणजे शौचास तीन मिनिटे.
* ओ (वन) म्हणजे दररोज एकदा शौच करणे.
* एन म्हणजे शौच करताना कोणताही ताण आणि फोनचा वापर न करणे.
* ई म्हणजे आहारात पुरेसे फायबर.
* गुदद्वाराच्या क्षेत्रामध्ये स्वच्छता राखणे महत्त्वाचे आहे. मल पास केल्यानंतर टिश्यू पेपर कधीही वापरू नका. आपण मऊ ओले वाईप्स वापरू शकता किंवा गुदद्वाराचे क्षेत्र पाण्याने धुवू शकता. भरपूर द्रव प्या, अल्कोहोल आणि कॅफिन टाळा.
* व्यायाम आणि जीवनशैलीत बदल करावा.
* मसालेदार आणि तळलेले पदार्थ खाणे बंद करावे.
* जेव्हा तुम्ही मांसाहार करता तेव्हा भरपूर फायबर खा.
* ताक प्या आणि दही खा कारण ते कोलनमध्ये बॅक्टेरियाची वनस्पती टिकवून ठेवण्यास मदत करतात.
* कठीण मल टाळण्यासाठी भरपूर द्रव प्यावे.
* लठ्ठपणा टाळा आणि दररोज व्यायाम करा.
* पुढे वाकून तुमचे ओटीपोटाचे स्नायू आकुंचन पावण्याचा प्रयत्न करा आणि मल सोडण्यासाठी प्रयत्न करावा.
* दीर्घकाळ ताणणे टाळावे.
* गरोदरपणात, स्टूल सॉफ्टनर्स, जास्त फायबरयुक्त आहार किंवा आवश्यक असल्यास रेचक घ्यावे.
* जास्त वेळ बसणे टाळावे. प्रत्येक 1 किंवा 2 तासांनी, मूळव्याध तयार होऊ नये म्हणून तुम्ही उभे राहून चालावे.
* लठ्ठ रुग्णांना वजन कमी करण्याचा सल्ला दिला जातो.
* वेळेवर उपचार केल्याने निरोगी आणि वेदनामुक्त जीवन जगण्यात मदत होते.

डॉ. दिलीप भोसले