लठ्ठपणा संबंधित उपचार आणि व्यवस्थापन
लठ्ठपणा असलेल्या लोकांना विविध आजारांचा धोका असतो. जसे टाईप 2 मधुमेह, उच्च रक्तदाब, चरबीचे अतिप्रमाण, सांधेदुखी, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, अडथळा आणणारे स्लीप एपनिया, श्वासोच्छ्वासाच्या समस्या, फॅटी लिव्हर रोग, मूत्राशयाचे रोग, स्ट्रोक, ऑस्टियोआर्थराईटिस, पीसीओडी, वंध्यत्व, संधिवात.
इतर कोणत्याही आजाराप्रमाणेच लठ्ठपणावर आजाराची पातळी आणि तीव्रतेनुसार उपचार करणे आवश्यक आहे. बॉडी मास इंडेक्स (बीएमआय)च्या द़ृष्टीने जादा वजन आणि लठ्ठपणाचे वर्गीकरण केले जाते.
जेव्हा एखाद्या व्यक्तीचा बीएमआय 23.5 ते 27.5 दरम्यान असतो, तेव्हा ते जादा वजन श्रेणीमध्ये मानले जाते. अशा व्यक्तींना आहाराच्या चांगल्या सवयी लावून घेणे आणि जीवनशैली सुधारण्याची शिफारस केली जाते. आहारतज्ज्ञांच्या देखरेखीखालील आहारातील योग्य बदलांमुळे सहसा दर आठवड्याला 0.5 ते 1 किलो वजन कमी होऊ शकते.
ग्रेड 1 : लठ्ठपणा जेव्हा 27.5 ते 32.5 दरम्यान असतो, अशा अवस्थेत आहार आणि जीवनशैली बदलण्याचा प्रयत्न केला जाऊ शकतो. जर रुग्ण वजन कमी करण्यात अपयशी ठरला तर एंडोस्कोपिक इंट्रा-गॅस्ट्रिक बलून घालण्याचा विचार केला जाऊ शकतो.
या टप्प्यात फार्माकोथेरपीचा प्रयत्न केला जाऊ शकतो. ही एक नॉन-सर्जिकल प्रक्रिया आहे ज्या दरम्यान पोटात द्रव भरलेला सिलिकॉन बलून ठेवला जातो. यामुळे फुग्याच्या प्रकारानुसार महिने ते वर्षाच्या कालावधीत लक्षणीय वजन कमी होते.
सर्वोत्तम वैद्यकीय व्यवस्थापन असूनही टाईप 2 मधुमेह अनियंत्रित असल्यास ग्रेड 1 लठ्ठपणा असलेल्या रुग्णांसाठी चयापचय शस्त्रक्रियेची शिफारस केली जाऊ शकते. जगभरातील अनेक मधुमेह संघटनांनी अशा रुग्णांसाठी मधुमेहाच्या उपचार अल्गोरिदममध्ये चयापचय शस्त्रक्रिया समाविष्ट केली आहे.
ग्रेड 2 : लठ्ठपणा जेव्हा 32.5 ते 37.5 दरम्यान येतो. या अवस्थेत आहार आणि जीवनशैली बदलण्याचा प्रयत्न केला जाऊ शकतो. जर रुग्ण वजन कमी करण्यात अपयशी ठरला तर एंडोस्कोपिक इंट्रा-गॅस्ट्रिक बलून घालण्याचा विचार केला जाऊ शकतो. या श्रेणीतील रुग्ण बेरियाट्रिक/चयापचय शस्त्रक्रियेसाठी पात्र आहेत.
जर ते कमीतकमी 2 लठ्ठपणाशी संबंधित सह-आजारांपासून ग्रस्त असतील जसे की, टाईप 2 मधुमेह, उच्च रक्तदाब, उच्च कोलॅस्टेरोल, स्लीप एपनिया, गुडघ्याच्या सांधेदुखी, पीसीओडी आदी. या अवस्थेत बेरिएट्रिक/मेटाबोलिक सर्जरी हा
सर्वोत्तम उपचार पर्याय आहे. बेरिएट्रिक/चयापचय शस्त्रक्रिया ही एकमेव उपचार पद्धती आहे. ज्यामुळे अशा गंभीर लठ्ठपणा असलेल्या रुग्णांमध्ये सतत वजन कमी होते.
वजन कमी करण्याबरोबरच यामुळे लठ्ठपणाशी संबंधित सह-आजारांमध्ये लक्षणीय सुधारणा होते. लठ्ठपणा हा दीर्घकालीन रोग आहे आणि त्याला उपचार करणे आवश्यक आहे. निरोगी आहार आणि जीवनशैली सुधारणे हा लठ्ठपणा व्यवस्थापनाचा एक मुख्य भाग आहे.