अल्झायमरवर स्टेम सेल थेरपी?
अल्झायमर हा उतारवयातील विकार आहे. यामध्ये विस्मरण, स्थळ तसेच काळाचे भान कमी होणे, मूड बदलणे, बोलताना अडखळणे तसेच अस्वच्छता, परत परत तेच शब्द येणे, ओळखायला न येणे, बोलणे न समजणे आणि एकूण भ्रमिष्टपणा ही वाढती लक्षणे दिसून येतात. अल्झायमरमध्ये ठराविक व्यक्‍तीची शब्दसंपत्ती कमी होत जाते. वाक्यरचना तूटक होते आणि शेवटी व्यक्‍ती मूक होते. पुढे पुढे दैनंदिन व्यवहार तसेच खाणे, पिणे, स्वच्छता, कपडे घालणे वगैरे गोष्टीपण अवघड होत जातात. हळूहळू व्यक्‍ती परावलंबी होत जाते.
जागतिक स्तरावर अल्झायमर रोगाच्या सतत वाढत असलेल्या घटनांसह अनेकजण त्यांच्या स्मृती गमावत आहेत, किंबहुना मूलभूत क्रियाकलाप लक्षात ठेवण्याची क्षमता देखील गमावत आहेत.
अल्झायमर रोग हा स्मृतिभ्रंश होण्याचे एक प्रमुख कारण आहे आणि गेल्या दशकापर्यंत, अंदाजे 3.7 दशलक्ष भारतीय या आजाराने ग्रस्त आहेत. रोगाच्या सुरुवातीच्या लक्षणांबद्दल जागरूकता नसणे आणि संबंधित जोखमींबद्दलचे अपुरे ज्ञान, उशिराने होणारे निदान आणि त्वरित हस्तक्षेपांमध्ये येणारी आव्हाने यामुळे या आजाराचे प्रमाण वाढत आहे. या विकाराचे मुख्य कारण म्हणजे मेंदू आकसत जातो व अकार्यक्षम होतो. मेंदूतले सूक्ष्म तंतू एकमेकात गुंतून जाळी तयार होतात. मेंदूत एका सदोष प्रथिनाचे प्रमाण वाढत जाते. रक्‍तवाहिन्यांमध्ये देखील थर जमायला लागतात. यामुळे रक्‍तप्रवाहाची कुचंबणा होते. त्यामुळे रुग्ण गोष्टी विसरण्यास सुरुवात करतो आणि प्राप्‍त केलेली माहिती आणि आवश्यक कृती यांच्यातील दुवा तयार करण्यात हळूहळू अपयशी ठरतो. उदाहरणार्थ, प्रगत अवस्थेत, लोकांना (कुटुंबातील सदस्यांसह) ओळखता न येण्याव्यतिरिक्‍त, रुग्णाला टूथब्रशचे काय करावे किंवा दरवाजाचे कुलूप कसे लावावे हे माहिती नसते. अशा रुग्णाच्या जीवनाच्या एकूण गुणवत्तेवर परिणाम होत असल्याने, काळजी घेणार्‍यांनाही अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो.
दुर्दैवाने, रोगाचा उपचार करण्यासाठी कोणतीही औषधे नाहीत. फक्‍त या स्थितीला आटोक्यात आणण्याचा प्रयत्न आपण करू शकतो. 45 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या प्रत्येक व्यक्‍तीने वार्षिक आरोग्य तपासणी करून घेणे आवश्यक असते. याद्वारे अल्झायमर लवकर ओळखू शकू आणि ही स्थिती नियंत्रित करण्याजोगे उपक्रम आणि उपचार सुरू करू शकतो. आपल्या शरीरात स्टेम सेल्स आणि त्याच्या वाढीचे घटक आहेत, जे अस्वस्थ स्थिती नियंत्रित करण्यासाठी, इतर पेशींची कार्ये वाढविण्यासाठी आणि गमावलेल्या ऊतींचे पुनरुत्पादन करण्यासाठी निरोगी पेशींचा कार्यरत करण्यास मदत करतात. सेल-आधारित थेरपीद्वारे, हे रेणू केवळ आवश्यक ठिकाणी योग्य प्रमाणात प्रदान केले जातात.
इतर अनेक रेणू उदाहरणार्थ चेपेरोन्स (सहायक प्रथिने) आणि एक्सोसोम्स (सेल-संबंधित अनुवंशिक सामग्री, प्रथिने, रोगप्रतिकारक पेशी इ.) जे संदेशवाहक रेणू म्हणून कार्य करतात आणि मज्जातंतूंना गोंधळात टाकण्यास मदत करतात, त्यांचे नियंत्रण स्टेमसेल थेरपीद्वारे केले जाते. तसेच मेंदूमध्ये तंतू आणि प्रथिने जमा होतात, त्यासाठी मेंदूमध्ये निरोगी वातावरण निर्माण करून आणि अंतर्गत संतुलन (होमिओस्टॅसिस) पुनर्संचयित करण्यासाठी स्टेमसेल थेरपीचा उपयोग केला जाऊ शकतो. सध्या दीर्घ उपचारांवर संशोधन केले जात असल्याने, भविष्यात अल्झायमर रोखणे शक्य होईल. सध्या तरी, रिजनरेटिव्ह मेडिसिन हे रुग्णांना शक्य तितक्या काळ नैसर्गिक, कमीत कमी आक्रमक पद्धतीने स्वतंत्र जीवन जगण्यास मदत करू शकते.