स्टेम सेल थेरपी आणि मूत्रपिंडाच्या समस्या
स्टेम सेल-आधारित थेरपी ही एखाद्या व्यक्‍तीला मूत्रपिंडाच्या समस्या हाताळण्यास मदत करू शकते. मधुमेह आणि हृदयविकार हे 40-60 टक्के तीव्र मूत्रपिंडाच्या आजाराला कारणीभूत ठरतात. एका अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, भारतात दरवर्षी एक लाख नवीन रुग्ण किडनी डायलिसीस करतात. हे चिंताजनक असून तरुणांमध्येही ही संख्या वाढत आहे.
किडनीच्या विविध समस्या
किडनीच्या क्रॉनिक डिसीज व्यतिरिक्‍त, किडनी डिसफंक्शनचे इतरही प्रकार आहेत जे बॅक्टेरिया आणि व्हायरल इन्फेक्शन, ट्यूमर, ऑटोइम्यून परिस्थिती (जेथे शरीर स्वतःच्या पेशींवर आक्रमण करते) इत्यादींमुळे होऊ शकते.
मूत्रपिंडासाठी सेल-आधारित थेरपी
आपल्या शरीरातील दोन किडनी मुख्यतः टाकाऊ पदार्थ आणि विषारी पदार्थ तसेच रक्‍तातील अतिरिक्‍त पाणी काढून टाकण्याचे काम करतात. जरी एखादी व्यक्‍ती एका मूत्रपिंडाच्या मदतीने कार्य करू शकत असली, तरीही ती पुढील आयुष्यात निकामी होण्याचा धोका वाढवते.
सध्या प्रत्यारोपण, डायलिसीस आणि संबंधित लक्षणे कमी करण्यासाठी औषधे हेच उपचाराचे पर्याय आहेत. सुरक्षित आणि परिणामकारक उपचार ही काळाची गरज आहे.
रिजनरेटिव्ह मेडिसीन ही पेशी-आधारित थेरपी मूत्रपिंडातील संरचनात्मक आणि कार्यात्मक समस्यांवर उपचार करण्यासाठी एक आशादायक द‍ृष्टिकोन ठरत आहे. आपल्या शरीरातील स्टेम सेल स्वयं-नूतनीकरण करू शकतात आणि ते ज्या वातावरणात आहेत त्यानुसार वेगवेगळ्या प्रकारच्या पेशींमध्ये रूपांतरित होऊ शकतात. त्या रोगप्रतिकारक वातावरणाचे नियमन देखील करतात आणि इतर पेशींचे कार्य वाढवतात.
उदाहरणार्थ, किडनीच्या आजारात, स्टेम पेशी खराब झालेले नेफ्रॉन (मूत्रपिंडाचे कार्यात्मक युनिट) बदलू शकतात आणि मृत पेशी आणि विषारी पदार्थ जमा झाल्यामुळे होणारी जळजळदेखील कमी करू शकतात. या पेशी मूत्रपिंडांमध्ये उर्वरित पेशी आणि त्या वाढीच्या घटकांवर कार्य करण्यासाठी निरोगी वातावरण तयार करतात. खरं तर, स्टेम सेल सेक्रेटॉम्स (पेशींद्वारे व्यक्‍त केलेल्या प्रथिनांचा संच) सूक्ष्म पर्यावरण-विशिष्ट क्रिया दर्शवितात, ज्या विशिष्ट परिणामांसाठी फायदेशीर असू शकतात.
विविध किडनी रोगांमध्ये स्टेम सेल थेरपीच्या परिणामकारकतेचा विस्तृत अभ्यास केला गेला आहे. शेवटच्या टप्प्यातील मूत्रपिंडाच्या रोगामध्ये, स्टेम पेशी या अवयवाच्या प्रगतीला आणि निकामी होण्यासपासून दूर ठेवतात. विशेष म्हणजे, त्यांच्या रोगप्रतिकारक क्षमतेद्वारे स्टेम सेल्स प्रत्यारोपणानंतर अवयवाचे कार्य सुरळीत पार पाडण्याची भूमिका बजावतात. सर्वात चांगला भाग असा आहे की आवश्यकतेनुसार स्टेम पेशी वेगवेगळ्या अवयव प्रणालींवर एकाच वेळी कार्य करतात. अशाप्रकारे, मूत्रपिंड बिघडण्याचे कारण देखील एकाच वेळी दर्शविले जाते.
रिजनरेटिव्ह मेडिसीन थेरपींबाबत जागरूकता महत्त्वाची आहे. नावाप्रमाणेच, या उपचाराचे उद्दिष्ट ‘पुनर्जन्म’ आणि ‘पुन्हा वाढणे’ हे आहे. मूत्रपिंडाचा आजार वाढत आहे, परंतु पेशी-आधारित थेरपी अवयवाचे कार्य सुरळीत ठेवण्यास मदत करू शकते.
डॉ. प्रदीप महाजन