मोनिका क्षीरसागर
पांढऱ्या भाताचा ग्लायसेमिक इंडेक्स (GI) जास्त असतो, ज्यामुळे तो शरीरात लवकर साखरेमध्ये रूपांतरित होतो आणि रक्तातील शर्करेची पातळी झपाट्याने वाढू शकते.
भाताचे वारंवार सेवन केल्यास, शरीराची इन्सुलिन प्रतिसादाची क्षमता कमी होऊ शकते, ज्यामुळे टाईप-२ मधुमेह होण्याची जोखीम वाढते.
तज्ज्ञांच्या मते, मधुमेही रुग्णांनी पांढऱ्या भाताऐवजी जास्त तंतुमय पदार्थ (फायबर्स) असलेला ब्राऊन राईस किंवा उकडलेला भात (Parboiled Rice) खाणे अधिक आरोग्यदायी आहे.
भातातील स्टार्चचे प्रमाण कमी करण्यासाठी, तो शिजवण्यापूर्वी काही काळ पाण्यात भिजवून ठेवणे किंवा अतिरिक्त पाणी (पेज) काढून टाकून शिजवण्याची पद्धत वैज्ञानिकदृष्ट्या उपयुक्त ठरते.
भातासोबत तंतुमय भाज्या (फायबरयुक्त भाज्या) आणि प्रथिनेयुक्त (प्रोटीनयुक्त) पदार्थ खाल्ल्यास, एकूण ग्लायसेमिक लोड कमी होतो व रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यास मदत मिळते.
भात शिजवून थंड करून खाल्ल्यास त्यातील स्टार्चची रचना बदलते, ज्याला रेझिस्टंट स्टार्च म्हणतात, ज्यामुळे तो कमी प्रमाणात पचतो आणि ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी होतो.
प्रमाणाचे भान (Portion Control) राखणे सर्वाधिक महत्त्वाचे आहे; मधुमेही रुग्णांनी आपल्या ताटातील एक चतुर्थांश (१/४) भागापेक्षा जास्त भात खाणे टाळायला हवे.
भातामध्ये तूप किंवा हेल्दी फॅट्स (उदा. तेल) मिसळून खाल्ल्यास भाताचा ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी होतो, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी संतुलित राखण्यास मदत होते, असे काही पोषणतज्ज्ञ सुचवतात.